Δυσκοιλιότητα – Οι ενεργητικές λύσεις για το έντερο

Η δυσκοιλιότητα είναι μια συχνή διαταραχή που επηρεάζει όλες τις ηλικίες. Η σοβαρότητά της ποικίλει από άτομο σε άτομο, καθώς πολλοί τη βιώνουν για μκρή περίοδο ενώ για άλλους μπορεί να αποτελέσει μια μακροπρόθεσμη διαταραχή που προκαλεί υψηλό πόνο,  δυσφορία και υποβάθμιση στην ποιότητα ζωής.

Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα από το ιατρικό περιοδικό Medicine, η συχνότητα της  δυσκοιλιότητας σε ενήλικες έχει εκτιμηθεί στο 16% παγκοσμίως, ποσοστό που αυξάνεται στο 33,5% για την ηλικιακή ομάδα 60 έως 110 ετών.

Πρόκειται για μία παθολογική συνθήκη που χαρακτηρίζεται από ατελείς κενώσεις, δυσκολία κατά τη διαδικασία της κένωσης ή από το συνδυασμό των παραπάνω καταστάσεων. Με βάση τον Παγκόσμιο Οργανισμό Γαστρεντερολογίας, η διάγνωση της δυσκοιλιότητας γίνεται όταν, για διάστημα 12 εβδομάδων κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, έχουν παρατηρηθεί τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Λιγότερες από 3 κενώσεις ανά εβδομάδα
• Σκληρά κόπρανα σε περισσότερο από το 25% των κενώσεων
• Η αίσθηση ατελούς κένωσης σε περισσότερο από το 25% των κενώσεων
• Υπερβολική καταπόνηση σε περισσότερο από το 25% των κενώσεων

Υπάρχουν δύο τύποι δυσκοιλιότητας, η πρωτοπαθής και η δευτεροπαθής. Η πρωτοπαθής ή αλλιώς λειτουργική δυσκοιλιότητα συνήθως οφείλεται σε παράγοντες του τρόπου ζωής και διατροφής, όπως η χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών και υγρών, η αφυδάτωση, η απουσία φυσικής δραστηριότητας, η αυξημένη συχνότητα ταξιδιών ή η συχνή αλλαγή της ημερήσιας ρουτίνας καθώς και η εγκυμοσύνη. Αντίθετα, η αιτιολογία της δευτεροπαθούς δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει τη χρήση φαρμάκων (π.χ. καθαρτικά, συμπληρώματα σιδήρου), την ύπαρξη χρόνιου νοσήματος (π.χ. σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, νόσος Parkinson, κ.ά.) ή νοσήματος που επηρεάζει τις ορμόνες, π.χ. υποθυρεοειδισμός. Τέλος, σημαντικό ρόλο στην παθογένεια της δυσκοιλιότητας παίζουν γενετικοί αλλά κοι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες.

Πολλά άτομα αντιμετωπίζουν συχνά το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας για μικρό χρονικό διάστημα ή με ελάχιστα συμπτώματα και πόνο. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, η κατάσταση μπορεί να γίνει πιο σοβαρή και η επίσκεψη σε ειδικό γαστρεντερολόγο κρίνεται απαραίτητη μετά από εμφάνιση των παρακάτω συμπτωμάτων:

• Αίμα στα κόπρανα
• Αιμορραγία ορθού
• Άλγος πρωκτού κατά την κένωση
• Απότομη αλλαγή στις εντερικές συνήθειες
• Έμετος
• Πυρετός
• Πόνος χαμηλά στη μέση
• Ακούσια απώλεια βάρους

Τόσο η θεραπεία όσο και η πρόληψη της δυσκοιλιότητας βασίζονται σε υγιεινές διατροφικές αλλαγές και στην αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Πιο συγκεκριμένα, είναι σημαντικό να υιοθετούνται οι ακόλουθες οδηγίες:

1. Αύξηση των προσλαμβανόμενων φυτικών ινών, μέσω κατανάλωσης πιτυρούχων δημητριακών, οσπρίων, ξηρών καρπών και κυρίως φρούτων και λαχανικών. Καθημερινά θα πρέπει να προσλαμβάνονται 20-35 γρ. φυτικών ινών.
2. Ενυδάτωση του οργανισμού. Κρίνεται απαραίτητη η πρόσληψη επαρκούς ποσότητας νερού, περίπου 8-10 ποτήρια ημερησίως είναι ικανά να καλύψουν τις ανάγκες για νερό σε ένα μέσο άνθρωπο.
3. Αύξηση ή υιοθέτηση συστηματικής φυσικής δραστηριότητας. Ο στόχος είναι τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης άσκηση εβδομαδιαία. Το τρέξιμο, το κολύμπι, το έντονο περπάτημα ή το ποδήλατο αποτελούν μερικές από τις διαθέσιμες επιλογές.
4. Αποφυγή άγχους-stress, καταστάσεις που ευνοούν την εμφάνιση δυσκοιλιότητας.

Υπάρχουν τρόφιμα που πρέπει να καταναλώνονται σε μεγαλύτερη ποσότητα και άλλα που πρέπει να αποφεύγονται, ώστε να προασπίζεται η καλή λειτουργία και κινητικότητα του εντέρου. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά κάποια παραδείγματα.

Τρόφιμα που πρέπει να υπερκαταναλώνονται:

• Προϊόντα ολικής, π.χ. μη επεξεργασμένα δημητριακά, βρώμη, ψωμί από πιτυρούχο σιτάλευρο ή σίκαλη, φρυγανιές & παξιμάδια ολικής, ζυμαρικά ολικής, μη αποφλοιωμένο – καστανό ρύζι.
• Όσπρια: φακές, φασόλια, ρεβίθια.
• Φρούτα: 3 φρούτα ημερησίως, τουλάχιστον τα 2 ωμά. Όλα τα φρούτα είναι ωφέλιμα, ειδικά τα σύκα, τα μήλα, τα δαμάσκηνα, τα ακτινίδια, οι χουρμάδες. Όπου είναι δυνατό να καταναλώνονται με τη φλούδα.
• Χυμοί: Όλα τα είδη και κυρίως από δαμάσκηνα και πορτοκάλια. Οι φυσικοί χυμοί καλό είναι να μη σουρώνονται.
• Λαχανικά: όλα τα είδη βοηθούν. Συστήνεται να καταναλώνονται τουλάχιστον 2-3 μερίδες ημερησίως.
• Ξηροί καρποί: ωμοί & ανάλατοι, π.χ. καρύδια, αμύγδαλα, φυστίκια.
• Καφές: Μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση της δυσκοιλιότητας, διεγείροντας την κινητικότητα του εντέρου.
• Διάφορα: το πλήρες γάλα, το αφρόγαλα, τα ροφήματα από ειδικά βότανα, οι μαρμελάδες και οι σούπες φαίνεται να βοηθούν στην καταπολέμηση του προβλήματος.

Τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται:

• Επεξεργασμένα τρόφιμα πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά και απλά σάκχαρα
• Αλλαντικά, φαγητά με καρυκεύματα, γλυκίσματα
• Fast food
• Γαριδάκια, πατατάκια
• Προμαγειρεμένα τρόφιμα, π.χ. κατεψυγμένα γεύματα ή διάφορα snacks
• Αλκοόλ, διότι μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση.

Τέλος, σε περίπτωση που το πρόβλημα επιμένει υπάρχουν και μερικοί άλλοι τρόποι αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας. Διάφορα συμπληρώματα φυτικών ινών μπορούν να βοηθήσουν καθώς εξασφαλίζουν την πρόσληψη επαρκούς ποσότητας. Η χρήση τέτοιων σκευασμάτων πρέπει να γίνεται προσεκτικά και με επαρκή υδάτωση, ειδάλλως μπορεί να επιδεινωθεί το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας. Επιπρόσθετα, η χρήση κατάλληλων προβιοτικών συμπληρωμάτων αποκαθιστά την ισορροπία των μικροοργανισμών του εντέρου και φαίνεται ότι μπορεί να διευκολύνει πολλά περιστατικά. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις και μόνο με τη συμβουλή του θεράποντα ιατρού συστήνεται η χρήση καθαρτικών. Η συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή δε συστήνεται για πολύ μεγάλο διάστημα, καθότι ενδέχεται ο οργανισμός να συνηθίσει σε αυτά και το γαστρεντερικό σύστημα να πάψει να είναι λειτουργικό από μόνο του. Τέλος, σε ένα πολύ μικρό ποσοστό ασθενών με λειτουργικές ή ανατομικές διαταραχές πιθανόν να χρειαστεί η λύση της χειρουργικής επέμβασης για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας.

Δημοσίευση στο περιοδικό Vita (ένθετο στο ΒΗΜΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ), Νοέμβριος 2020