Η σημασία της διατροφής για το ανοσοποιητικό σύστημα και η σχέση της με τον κορωνοϊό
Εν μέσω του καταιγισμού πληροφοριών και απόψεων που λαμβάνουμε αυτή την περίοδο για τον κορωνοϊό, πολύς λόγος γίνεται για τη δυνατότητα να θωρακίσουμε την άμυνα του οργανισμού μας μέσω κατάλληλων διατροφικών χειρισμών. Συχνά συστήνεται η λήψη μεγαδόσεων κάποιων βιταμινών με τη μορφή συμπληρωμάτων ή αποδίδεται ισχυρή αντιγριπική δράση σε ορισμένα τρόφιμα. Για ασφαλή συμπεράσματα θα παραθέσουμε τα επιστημονικά δεδομένα και τις αναφορές των αρμόδιων διεθνών φορέων.
Οι αναφορές περί διατροφικής ασπίδας κατά του κορωνοϊού γίνονται ανάρπαστες στα αυτιά των απανταχού φοβισμένων και «εγκλεισμένων» που λογικά ζητούν το κάτι παραπάνω για την προφύλαξή τους από τον «αόρατο» εχθρό του ανοσοποιητικού τους. Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι υπάρχει έντονη παραφιλολογία και αρκετή παραπληροφόρηση για την πραγματική συμβολή της διατροφής μας στη δύναμη του ανοσοποιητικού μας συστήματος.
Ας δούμε, λοιπόν, συγκεκριμένα τι δείχνουν οι μελέτες για την επίδραση των θρεπτικών συστατικών στην άμυνα του οργανισμού καταλήγοντας στις πρόσφατες επίσημες θέσεις έγκριτων επιστημονικών φορέων για τη σχέση της διατροφής μας με τον κορωνοϊό, ως απάντηση στα «παγκόσμια» ερωτηματικά για το συγκεκριμένο θέμα.
Ανοσοποιητικό σύστημα & διατροφή
Ο κυριότερος ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος είναι η παροχή προστασίας από τους διάφορους μικροοργανισμούς, η εκκαθάριση από τους κατεστραμμένους ιστούς και η συνεχής επαγρύπνηση για τυχόν ανάπτυξη κακοηθών κυττάρων. Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την ανοσολογική απόκριση κάθε ανθρώπου είναι τα γονίδια, το περιβάλλον, ο τρόπος ζωής, η διατροφή αλλά και η αλληλεπίδραση όλων αυτών των παραγόντων. Η διατροφή έχει μελετηθεί αρκετά καθώς σε όλα τα συστήματα και τους ιστούς του σώματος η κατάλληλη παροχή διάφορων θρεπτικών συστατικών είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της κυτταρικής λειτουργίας. Το ανοσοποιητικό σύστημα δεν αποτελεί εξαίρεση, όμως, οι ειδικές αμυντικές λειτουργίες του συστήματος αυτού καθιστούν τα κύτταρα του ιδιαίτερα ευαίσθητα στην επάρκεια ορισμένων θρεπτικών συστατικών. Παρακάτω παρατίθενται τα θρεπτικά συστατικά που φαίνεται να συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού.
Βιταμίνη D: Η επαρκής πρόσληψη της μοναδικής βιταμίνης που μπορεί να συνθέσει το ανθρώπινο σώμα, κυρίως μέσω της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει ευρέως τις λειτουργίες των ανοσοκυττάρων. Επιδρά διεγερτικά στην έμφυτη ανοσία παίζοντας ρόλο στον πολλαπλασιασμό και την αμυντική ικανότητα των διάφορων κυττάρων του ανοσοποιητικού και επάγοντας την παραγωγή αρκετών ενδογενών αντιμικροβιακών πεπτιδίων. Επίσης, φαίνεται ότι επηρεάζει θετικά και την επίκτητη ανοσία και συμμετέχει στην ανακούφιση των αυτοάνοσων και φλεγμονωδών ασθενειών. Η συμπληρωματική χορήγησή της σε διάφορες ασθένειες (π.χ. η λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, ο ιός της ηπατίτιδας C και ο HIV), αν και υποσχόμενη, δεν έχει δείξει ξεκάθαρο αποτέλεσμα στις μελέτες.
Βιταμίνη Ε: Τα ανοσοκύτταρα περιέχουν ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα της ισχυρής αντιοξειδωτικής βιταμίνης Ε στις μεμβράνες τους, καθώς τα προστατεύει από οξειδωτικές βλάβες που σχετίζονται με την υψηλή τους δραστηριότητα. Επίσης, η βιταμίνη Ε μπορεί να αναστρέψει τη μείωση, λόγω ηλικίας, των σημαντικών για το ανοσοποιητικό μας T-κυττάρων. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει προστατευτικές επιδράσεις της βιταμίνης Ε στη μόλυνση από γρίπη σε πειραματόζωα. Λίγες κλινικές δοκιμές έχουν εξετάσει την επίδραση της συμπληρωματικής χορήγησης βιταμίνης Ε στη μόλυνση σε ανθρώπους. Για το λόγο αυτό, τα έως τώρα δεδομένα είναι αμφιλεγόμενα και οι αποκλίσεις αυτές καλούνται να επιλυθούν με νέες καλύτερα σχεδιασμένες κλινικές δοκιμές.
Ψευδάργυρος: Η ανεπάρκειά του επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη των ανοσοκυττάρων και λειτουργεί τόσο στην έμφυτη όσο και στην επίκτητη ανοσία. Τα χαμηλά επίπεδα ψευδαργύρου σχετίζονται με αρκετές αυτοάνοσες ασθένειες όπως η πολλαπλή σκλήρυνση και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Δεδομένου ότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να έχουν ανεπάρκεια ψευδαργύρου και ότι η γήρανση σχετίζεται με εξασθενημένη ανοσολογική λειτουργία και αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης, η συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου έχει σχετιστεί με μειωμένη συχνότητα εμφάνισης κρυολογήματος, με λιγότερες λοιμώξεις και πυρετό. Από τις υπάρχουσες μελέτες είναι σαφές ότι και τα παιδιά διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ανεπάρκειας ψευδαργύρου στα οποία η προληπτική συμπληρωματική χορήγηση έχει σχετιστεί με μειωμένη θνησιμότητα από πνευμονία.
Ιχθυέλαιο & ω-3 λιπαρά οξέα: Έχουν ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες αναστέλλοντας την παραγωγή ουσιών που προάγουν τη φλεγμονή και αυξάνοντας την παραγωγή αντιφλεγμονωδών ουσιών. Υπάρχουν πολλά δεδομένα που υποστηρίζουν ότι τα ω-3 λ.ο. μπορεί να βοηθούν στην ενεργοποίηση των ανοσοκυττάρων. Έχουν αναφερθεί προστατευτικές επιδράσεις των ω-3 λ.ο. σε καταστάσεις χρόνιας φλεγμονής όπως το άσθμα, και αυτοάνοσων διαταραχών, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Τέλος, πλήθος μελετών σε ανθρώπους και παιδιά υποστηρίζει ότι τα ω-3 λ.ο. μπορεί να σχετίζονται κλινικά με ύφεση αυτοάνοσων διαταραχών.
Προβιοτικά: Οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί φαίνεται ότι παίζουν ρόλο στην ανοσοποιητική προστασία του βλεννογόνου του εντέρου αλλά και του ανώτερου αναπνευστικού. Ένα μοναδικό χαρακτηριστικό που τα διαχωρίζει από άλλα προστατευτικά θρεπτικά συστατικά είναι το γεγονός ότι τα ίδια αποτελούν βακτηρίδια και ένας σημαντικός μηχανισμός για την αντιμικροβιακή τους ιδιότητα είναι η άμεση επίδρασή τους στους παθογόνους μικροοργανισμούς, ανεξάρτητα από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Πράσινο τσάι: Περιέχει υψηλή περιεκτικότητα στις αντιοξειδωτικές κατεχίνες, μία εκ των οποίων είναι η επιγαλοκατεχίνη EGCG. Η EGCG έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να παίξει ενεργό ρόλο στην έμφυτη και επίκτητη ανοσία. Η αντιφλεγμονώδης ιδιότητα της EGCG προέρχεται κυρίως από την ανασταλτική επίδρασή της στην παραγωγή μορίων που προάγουν τη φλεγμονή, όπως τα Τ λεμφοκύτταρα. Η χορήγηση της EGCG έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει αρκετές αυτοάνοσες ασθένειες, π.χ. πολλαπλή σκλήρυνση, ρευματοειδή αρθρίτιδα, ευερέθιστου εντέρου ή συνδρόμου Sjogren σε πειραματόζωα.
Άλλα θρεπτικά συστατικά: Άλλα συστατικά της δίαιτας που έχει φανεί ότι συμβάλλουν στην εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και δεν πρέπει να λείπουν είναι οι βιταμίνες C, Β6, Β12, το φυλλικό οξύ, ο σίδηρος , ο χαλκός και το σελήνιο.
Συμπερασματικά: Είναι βέβαιο ότι η ανεπάρκεια θρεπτικών ουσιών μειώνει σημαντικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Επιπλέον, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι η πρόσληψη ορισμένων θρεπτικών ουσιών, πάνω από την τρέχουσα σύσταση, μπορεί να επηρεάσει επωφελώς την ανοσολογική λειτουργία, να τροποποιήσει τις χρόνιες φλεγμονώδεις και αυτοάνοσες καταστάσεις και να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δε μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η έναρξη συμπληρωματικής λήψης ορισμένων υποσχόμενων συστατικών μπορεί άμεσα να αναβαθμίσει τη δυνατότητα του ανοσοποιητικού μας συστήματος να αντιμετωπίσει λοιμώξεις, όπως την ασθένεια του κορωνοϊού (COVID-19).
Απαντήσεις από τους διεθνείς φορείς υγείας
Στο εύλογο ερώτημα αν μπορεί η διατροφή να μας προστατεύσει από τον κορωνοϊό έδωσε πριν λίγες ημέρες την απάντηση του ο Βρετανικός Σύλλογος Διαιτολόγων (BDA) που αναφέρει:
«Με απλά λόγια, δε γίνεται να δώσουμε ώθηση στο ανοσοποιητικό σύστημα μέσω δίαιτας και κανένα τρόφιμο ή συμπλήρωμα δε μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη της ασθένειας COVID-19. Μέχρι τώρα, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) έχει καταρρίψει όλους τους ισχυρισμούς τροφίμων ή συστατικών τροφίμων ως προστατευτικά ενάντια στις λοιμώξεις. Υπάρχουν πολλά θρεπτικά συστατικά που εμπλέκονται στη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, επομένως ενθαρρύνουμε τη διατήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής για την υποστήριξη της ανοσοποιητικής λειτουργίας. Δε συνιστούμε κανένα τρόφιμο αντί για κάποιο άλλο, αλλά ενθαρρύνουμε την κατανάλωση ποικιλίας τροφίμων για να διατηρήσουμε μια ισορροπημένη διατροφή».
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί και η επίσημη θέση της πλέον αρμόδιας Διεθνούς Εταιρείας Ανοσοδιατροφής – International Society for Immunonutrition (ISIN), διατυπωμένη από τους κορυφαίους σχετικούς επιστήμονες στις 16-3-2020:
«Υπάρχουν πολλά στοιχεία από μελέτες σε ζώα και ανθρώπους ότι η πλούσια σε αντιοξειδωτικά συστατικά διατροφή βοηθάει στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η γενική συμβουλή είναι, προκειμένου να υποστηρίξετε την ανοσολογική λειτουργία, να τηρείτε μια ισορροπημένη και με ποικιλία διατροφή πλούσια σε πολύχρωμα φρούτα και λαχανικά (για να αυξήσετε την πρόσληψη αντιοξειδωτικών και σχετικών θρεπτικών συστατικών). Ειδικές συμβουλές σε σχέση με τους ηλικιωμένους είναι η αύξηση της πρόσληψης βιταμίνης Ε, ψευδαργύρου, βιταμίνης C και βιταμίνης D. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά έχει αποδειχθεί ότι ενισχύουν τη λειτουργία κυττάρων του ανοσοποιητικού. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις ότι τέτοια διατροφικά μέτρα μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία από την λοίμωξη COVID-19 ή ακόμη και στη μείωση των επιπτώσεων αυτής. Ωστόσο, έχει πραγματική αξία η σωστή διατροφή για την υποστήριξη της γενικότερης υγείας και του ανοσοποιητικού συστήματος πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη μόλυνση με COVID-19».
Περιοδικό Vita, Τεύχος Απριλίου
